Di sản lời nói của Muhammad: Từ Qur’an đến Nghìn Lẻ Một Đêm

Nhà tiên tri Muhammad sinh ngày 12 tháng 3 âm lịch Ả Rập tại Mecca (570-632), người sáng lập đạo Hồi, có thể được nhìn nhận qua di sản văn hóa phong phú của Truyện Nghìn Lẻ Một Đêm, dù ông không xuất hiện trực tiếp trong tác phẩm.

Bộ sưu tập câu chuyện dân gian Trung Đông này, với nhân vật Scheherazade thông minh kể chuyện để sinh tồn, tôn vinh sức mạnh của ngôn ngữ – một giá trị mà Muhammad đã nâng tầm qua việc truyền bá Kinh Qur’an và lời dạy.

Trong bối cảnh Hồi giáo thời trung cổ, khi Nghìn Lẻ Một Đêm ra đời, truyền thống kể chuyện được nuôi dưỡng bởi nền văn hóa Ả Rập mà Muhammad đã định hình, dù tác phẩm mang tính thế tục hơn là tôn giáo. Những câu chuyện kỳ ảo, phiêu lưu và bài học đạo đức trong truyện phản ánh một thế giới Hồi giáo đa dạng, khởi nguồn từ tầm ảnh hưởng của Muhammad, người đã đặt nền móng cho sự hùng biện và trí tuệ trong văn hóa Trung Đông.

• Hiện tượng phân tầng nước biển, phép lạ trong Kinh Qur’an từ thế kỷ 7
• Gió, lốc xoáy và những bí ẩn của cõi vô hình
• Sống với lời nói không thật – sự hủy hoại tâm hồn

Sứ mệnh thiêng liêng: Khởi đầu tại động Hira

Trong năm được gọi là “Năm Con Voi” (khoảng 570), khi thống đốc Abraha của Yemen tấn công Mecca với voi chiến. Ông nội Muhammad, quản lý đền Al Haram, đã thuyết phục Abraha rút quân. Muhammad là con trai đầu của Abd-Allah và Aminah. Cha ông qua đời trước khi ông sinh, và mẹ ông mất khi ông 6 tuổi. Ông được ông nội nuôi dưỡng, sau đó là bác Abu Talib, người thừa kế quản lý đền Al Haram.

Lớn lên, Muhammad nổi tiếng đẹp trai, hào hiệp, tham gia nhóm hiệp sĩ Hilf al Fudul bảo vệ người yếu, và được gọi là Al-Amin (“người đáng tin cậy”). Dù không biết đọc viết, ông đã theo nghề buôn bán năm 25 tuổi. Ông làm quản lý cho góa phụ giàu có Khadija, rồi kết hôn với bà (bà khoảng 40 tuổi). Họ sống hạnh phúc 24 năm, có 7 người con (3 trai, 4 gái), nhưng chỉ các con gái sống đến trưởng thành nổi bật là Fatima.

Tuổi gần 40, với cuộc sống tạm an ổn, ông thường có vẻ trầm tư, và hay đi đến núi Nur (núi “Ánh Sáng”) ở ngoại ô Mecca, vào động Hira tham thiền nhập định theo lối tu khổ hạnh. Có khi ông ở đấy hằng mấy ngày liền, bà Khadija phải cho người mang thức ăn nước uống cho ông. Ông kể lại rằng, vào một đêm cuối tháng 9 âm lịch Ả Rập (tháng Ramadan), tại động Hira, một tạo vật bằng ánh sáng hiện ra và nói đại ý rằng:

“Ta là thiên thần Gabriel, được Thiên Chúa phái đến đây để báo cho anh được biết, anh được chọn làm sứ giả của Ngài.”

Thiên thần dạy ông tẩy rửa theo nghi thức, và sau đó đưa một tấm lụa dài có thêu chữ bảo ông đọc. Ông trả lời rằng:

“Tôi không biết đọc.”

Thiên thần mới ôm lấy ông và nói:

“Hãy đọc, nhân danh Chúa của ngươi, Đấng đã tạo ngươi từ một hòn máu đặc….”

Ông đọc theo sau đó.

Sau nhiều tháng hoang mang tự hỏi sức khỏe và tâm trí mình có được bình thường không, hoặc mình có bị tà ma ám ảnh không, và kiểm tra điều đó với những người thân cận nhất, Muhammad dần dần tin rằng mình được Thiên Chúa (Vinh Danh Tối cao) trao sứ mệnh để cứu độ một phần của nhân loại.

Ông thấy thiên thần Gabriel tiếp tục đến với ông với những điềm lành, và tiếp tục mang đến thêm những lời kinh bảo ông học thuộc. Những lời kinh ấy được gọi là kinh Qur’an (Koran), mà thứ tự trình bày hoàn toàn khác với thứ tự thời gian của thiên thần Gabriel mang đến. Câu đầu tiên của Koran, “Hãy đọc, nhân danh Chúa của ngươi…” sau trở thành câu 1 của chương 96.

Những tín đồ đầu tiên

Muhammad bắt đầu truyền đạo Islam. Những giáo điều căn bản của Islam trong buổi ban đầu gồm có: “hãy noi gương các vị thánh đời trước (Adam, Noah, Abraham, Moses, David, Jesus, v.v…) chỉ thờ phụng một Đấng Thượng đế, và tránh xa việc cúng lạy các pho tượng, là tác phẩm của bàn tay con người; hãy giúp đỡ người nghèo khó, cô nhi quả phụ và tránh tích lũy tài sản, tránh cho vay nặng lãi;

hãy kính trọng, hiếu thảo với cha mẹ; đừng giết con thơ, nhất là con gái vì lo rằng không đủ sức nuôi; hãy chăm lo làm điều thiện và giữ mình tránh tạo tội ác vì mọi hành động của mỗi cá nhân đều được thiên thần ghi chép, đến Ngày Phán Xét Cuối Cùng sẽ được tổng kết, ai phần phước nhiều hơn phần tội sẽ được lên Thiên Đàng, và trái lại sẽ bị đọa Địa Ngục.”

Người tín đồ đầu tiên là bà Khadija, vợ ông. Kế đến là người nô lệ vừa được ông trả tự do tên là Zaid. Rồi ông làm một buổi tiệc mời thân bằng quyến thuộc đến nhà, và giới thiệu về Islam. Sau buổi tiệc đó, có anh họ của ông là Ali, (con của ông Abu Talib) lúc ấy mới 12 tuổi, tuyên bố theo đạo.

Kế đến là người bạn chí thân của ông, ông Abu Bakar, một doanh nhân giàu có. Ông Abu Bakar (cũng thường viết là Abu Bakr) vừa theo đạo liền trả tự do cho 8 người nô lệ của ông. Ông cũng truyền đạo rất tích cực và ngay cả rể của Muhammad là ông Othman cũng theo đạo qua sự thuyết phục của ông.

Muhammad – một đời giản dị

Mặc dù là người đứng đầu của một quốc gia rộng lớn, nhưng Muhammad vẫn sống giản dị, ở nhà cửa sơ sài. Ông không đòi hỏi sự phục dịch, tự tay xách nước giếng khi cần tắm rửa. Ông thường nhịn chay, và tránh trong một bữa ăn hai thứ thịt. Trong thời gian bà Khadija còn sinh tiền, ông chỉ một vợ một chồng.

Ông qua đời ngày 12 tháng 3 âm lịch Ả Rập, cũng là sinh nhật của ông. Đã có nhiều người có khuynh hướng thờ phụng ông như một vị thần linh khi ông còn sinh tiền, nên ông Abu Bakar mới tuyên bố:

“Hỡi dân chúng! Nếu ai tôn thờ Muhammad thì hãy biết rằng Muhammad đã chết. Còn ai tôn thờ Allah thì Allah vẫn hằng sống và không bao giờ chết!”

Thi hài ông được an táng trong khuôn viên thánh đường gần nhà, nay gọi là thánh đường Al-Nabawi (Thánh Đường Thiên Sứ). Sau thánh đường mở rộng, phần mộ ông nay nằm trong toà đại điện.

Muhammad không thu nhận đồ đệ, không xưng hô thầy trò, nên những người tín đồ từng gặp qua ông, từng nghe giảng đều được gọi là Sahaba (“bạn đồng hành” hay “bạn đường”).

Muhammad không cho họa chân dung của ông, sợ rằng nhiều tín đồ Islam đời sau hướng về đó mà thờ phụng, trái với sứ mạng của ông. Theo Al-Tabari, ông Ali, rể ông mô tả rằng:

“Ngài có chiều cao trung bình, nước da trắng hồng, mắt đen. Râu hàm mọc dày. Tóc đen, dài xuống đến vai, dày và bóng, đến tuổi 63 mà cũng chỉ có vài sợi bạc. Tướng ngài vạm vỡ, đi đứng mạnh dạn, nhưng cũng có vẻ nhẹ thoăn thoắt. Dáng điệu đi đứng không có vẻ tự kiêu. Nét mặt ngài dịu dàng, ai nhìn rồi thì không muốn rời mắt đi hướng khác. Nhìn ngài nói chuyện thì ai đói cũng quên đói, ai phiền não cũng quên phiền não.”

Mỹ Mỹ biên tập