Giếng làng và những mùa gánh nước đã xa

Làng tôi ngày trước có một cái giếng – gọi là giếng làng, nằm chính giữa sân đình, xung quanh lát gạch đỏ au. Nước trong vắt, mùa hè thì mát lạnh, mùa đông lại ấm hơn cả tay người. Đó không chỉ là nơi lấy nước, mà còn là chốn gặp gỡ, là một phần đời sống, là ký ức của cả một thế hệ.

• Chiếc ấm tích và mùi trà ấm buổi sớm

• “Tiếng rao đêm” và nỗi nhớ thành hình trong ngõ nhỏ

Giếng làng không có máy bơm, không vòi nước inox. Người ta gánh từng gánh nước bằng đôi quang tre, múc bằng chiếc gầu gỗ, hoặc gầu cao su tự chế từ lốp xe. Sáng sớm, khi sương còn giăng mờ, đã nghe tiếng bước chân người ra giếng, tiếng gầu khua, tiếng nước vỗ vào thành giếng nhịp nhàng. Cảnh ấy lặp lại mỗi ngày, bình dị mà thân thương.

Tôi nhớ bà tôi thường dậy sớm, xách đôi thùng tôn cũ, vai đòn tre, chậm rãi ra giếng. Mỗi lần múc, bà lại tráng gầu trước, rồi mới múc đầy, đổ vào thùng. Không ai dạy, nhưng ai cũng làm như thế, như một nghi thức tôn trọng nguồn nước. Bà bảo: “Nước giếng là lộc trời, phải giữ sạch.”

Trẻ con trong làng thì mê giếng lắm. Mùa hè, tụi tôi ra đó rửa chân tay, té nước, rồi nghịch vẽ vời bằng nước trên gạch. Có hôm mải chơi, lội cả chân xuống bậc thang lát đá rêu xanh, bị trượt ngã, đầu gối sưng tím. Bà không mắng, chỉ thở dài, bôi chút dầu cao rồi lại dặn: “Giếng là nơi linh thiêng, không được đùa quá trớn.”

Giếng làng còn là nơi người lớn kể chuyện, mắng yêu, cười đùa. Chiều muộn, mấy bác gái gánh nước về nấu cơm, vừa gánh vừa chuyện trò rôm rả: chuyện mùa vụ, chuyện con học hành, chuyện mưa nắng. Có người đến giếng chỉ để rửa mặt và… nói chuyện, như thể cái giếng ấy có thể giữ hộ những tâm sự chưa nói thành lời.

Thời gian trôi, làng có nước máy. Nhà ai cũng lắp bồn, vòi inox sáng loáng. Cái giếng làng dần bỏ không, rêu mọc quanh miệng, dây rau muống bò ngang. Trẻ con chẳng còn ra giếng chơi, người lớn cũng chẳng ai múc nước nữa. Một ngày kia, giếng được đậy nắp, thành nơi đặt chậu hoa.

Tôi về quê, đi ngang qua đình làng, thấy cái giếng cũ nằm lặng lẽ dưới lớp xi măng phủ kín. Tôi đứng rất lâu. Trong khoảnh khắc ấy, tôi như nghe thấy tiếng gầu khua, tiếng dép lẹp kẹp trên gạch ướt, tiếng bà tôi gọi vọng từ xa: “Đi lấy nước về cho bà nấu cơm đi con.”

Có những điều không mất đi, chỉ là nằm yên trong ký ức. Cái giếng làng ấy, với tôi, không chỉ là nơi múc nước, mà là nơi chắt lọc những tháng ngày cũ – trong trẻo, mộc mạc, và đầy yêu thương.

Khai Tâm biên tập