Người đời chẳng hiểu ý trời, uổng công thân tâm vạch mưu toan tính

Trong cõi nhân gian, người ta thường quen nhìn đời bằng đôi mắt thiển cận, chỉ thấy trước mắt mà chẳng đoái hoài hậu vận. Gặp cảnh giàu sang liền vội mừng, thấy kẻ bần hàn liền vội khinh, đâu biết rằng phú quý hay bần cùng, thành hay bại, đều có số mệnh an bài. Con người toan tính đủ đường, nhưng trời lại chỉ có một đường dành sẵn. Bởi thế mà người đời chẳng hiểu ý trời, uổng công thân tâm vạch mưu toan tính.

• Văn hoá thần thánh: Trương Cổ Lão trồng dưa trong tuyết
• “Nước quá trong thì không có cá”: sự khoan dung mang lại sức sống
• Chiêu lừa đảo thâm độc: lợi dụng cái thiện lừa gạt cái thiện

Chuyện kể rằng vào thời cận đại tại phủ Khúc Châu, tỉnh Chiết Giang, có một người họ Vương tên Phụng, anh trai ông là Vương Xuân. Hai anh em mỗi người sinh được một cô con gái: con gái Vương Xuân tên là Quỳnh Anh, còn con gái Vương Phụng tên là Quỳnh Chân.

Từ nhỏ, Quỳnh Anh đã được hứa gả cho Phan Hoa, con trai Phan triệu phú trong huyện. Còn Quỳnh Chân đính ước với Tiêu Nhã, con trai Tiêu Biệt, một vị quan trong huyện. Cả hai cuộc hôn nhân đều là đính ước từ tấm bé.

Khi Quỳnh Anh lên mười tuổi, mẹ mất sớm, cha cũng kế tiếp qua đời. Lúc lâm chung, Vương Xuân trăng trối với em trai:

– “Ta không có con trai, chỉ có mỗi đứa con gái này. Em hãy coi nó như con ruột. Đợi nó khôn lớn, hãy lo chu đáo cho nó về nhà họ Phan. Mọi của hồi môn, quần áo trang sức mà vợ ta để lại, hãy giao hết cho nó. Đất đai mà nhà họ Phan đã dùng sính lễ đặt cọc cũng nên đưa cho nó, làm chi phí son phấn. Chớ phụ lời ta!”

Nói rồi tắt thở. Sau khi lo hậu sự, Vương Phụng đón cháu gái Quỳnh Anh về nhà nuôi dưỡng, coi như con, cùng con gái mình là Quỳnh Chân làm bạn.

Đến một năm nọ, vào dịp Tết Nguyên đán, Phan Hoa và Tiêu Nhã cùng đến nhà Vương Phụng chúc Tết. Phan Hoa dung mạo trắng trẻo môi đỏ, đẹp như thiếu nữ, ai nấy đều gọi cậu là “ngọc đồng tử”. Trái lại, Tiêu Nhã mặt đầy rỗ, mắt mũi miệng như yêu quái. Một bên đẹp một bên xấu, tương phản rõ rệt: người đẹp thì càng rực rỡ như ngọc quý, người xấu thì như đất bùn vô sắc.

Huống chi, Phan Hoa ăn mặc lộng lẫy, cố tình khoe giàu, vừa đến là thay hết lượt này sang lượt khác. Còn Tiêu Nhã vốn nhà thanh bạch, ăn mặc giản dị. Phàm người đời thường nông cạn, chỉ nhìn bề ngoài mà chẳng thấy cái cốt lõi bên trong.

Từ già đến trẻ trong nhà họ Vương ai cũng ngưỡng mộ dung mạo Phan Hoa, lại kín đáo xì xào chê cười vẻ ngoài xấu xí của Tiêu Nhã. Bản thân Vương Phụng cũng khó chịu, lòng không vui.

Chẳng bao lâu sau, Tiêu Biệt mất chức rồi qua đời, Tiêu Nhã lo tang sự, đưa linh cữu về quê. Tuy là con nhà gia thế, đời đời thanh liêm, nhưng nhà không dư của, sau khi cha mất, cảnh nhà càng thêm sa sút. Ngược lại, Phan triệu phú là kẻ phát tài nhanh chóng, mỗi ngày gia sản càng thêm phồn thịnh.

Trái ý trời, ghánh hoạ vào thân

Vương Phụng nảy sinh tâm địa bất chính, thầm nghĩ: “Nhà họ Tiêu thì nghèo, con rể lại xấu; nhà họ Phan thì giàu, con rể lại đẹp. Sao ta không âm thầm tráo đổi Quỳnh Anh và Quỳnh Chân? Ai mà biết được? Như vậy, con gái ruột ta khỏi phải khổ cực làm dâu nhà nghèo.”

Ý đã quyết, đến ngày gả cưới, ông tráo Quỳnh Chân làm cháu gái, gả vào nhà họ Phan, mang hết của hồi môn và đất đai mà anh trai để lại cho cô. Còn Quỳnh Anh bị coi là con ruột, gả cho Tiêu Nhã, người mà ai cũng chê cười là yêu quái. Đồ cưới cho Quỳnh Anh thì sơ sài, nghèo nàn. Quỳnh Anh tuy biết sự thật, nhưng vì chú là người chủ hôn, chỉ dám giận trong lòng, không dám nói ra.

Nào ngờ, sau khi cưới, Phan Hoa ỷ nhà giàu, không học hành, không làm ăn, chỉ mê cờ bạc. Cha khuyên răn không nghe, tức giận mà chết. Phan Hoa càng vô độ, ngày ngày kết giao lưu manh, chè chén cờ bạc. Chưa đầy mười năm, gia sản triệu phú tiêu tán sạch, đất đai chẳng còn tấc đất. Cha vợ nhiều lần cứu giúp, nhưng như tuyết đổ vào lửa, vô ích.

Cuối cùng, Phan Hoa vì cùng đường đói khát, giấu cha vợ định bán vợ làm tỳ nữ nương nhờ nhà khác. Vương Phụng nghe tin, liền đón con gái Quỳnh Chân về dưỡng già, cấm tiệt con rể bước chân vào nhà. Phan Hoa trôi dạt tha phương, không rõ tung tích.

Còn Tiêu Nhã cần cù học hành, sau này thi đỗ công danh, làm quan tới chức Thượng thư; Quỳnh Anh được phong Nhất phẩm phu nhân. Có thơ rằng:

“Hiện thời giàu nghèo không làm chuẩn, lâu sau sang hèn khó định ra.
Dối trá mặc người toan thủ lợi, quỷ thần soi xét chẳng thiên tư.”

Người đời chỉ lo lợi mình hại người, tham cái lợi trước mắt mà không nghĩ về sau. Chẳng biết người tính trăm đường, trời tính chỉ một đường! Người tưởng khéo léo lừa gạt, nhưng trời chưa chắc cho người toại nguyện. Chi bằng sống thiện, tích đức mới là kế lâu dài.

Mỹ Mỹ biên tập