Thái Lan – Campuchia: lợi ích cá nhân “tự mình hại mình”

Xung đột biên giới Thái Lan – Campuchia, đặc biệt tại khu vực đền Preah Vihear và Prasat Ta Muen Thom vào tháng 7/2025, đã làm dấy lên những tranh cãi về nguyên nhân thực sự, lợi ích của các bên, và vai trò của các yếu tố tôn giáo, đạo đức, cũng như can thiệp từ các cường quốc như Trung Quốc.

Với hàng chục người thiệt mạng, hàng trăm ngàn người phải sơ tán, và căng thẳng leo thang chưa từng có, xung đột này không chỉ là tranh chấp lãnh thổ mà còn phản ánh lợi ích cá nhân của các nhà lãnh đạo, sự khác biệt về tư duy tôn giáo, và những hậu quả không thể tránh khỏi của chiến tranh.

• Khám phá bí ẩn: nơi thần thoại và khoa học giao thoa
• Câu chuyện luân hồi: Văn Thiên Tường, tấm gương trung nghĩa và sự ngộ Đạo
• Yêu thương – căn nguyên của hòa bình

Xung đột và lợi ích cá nhân

Xung đột Thái Lan – Campuchia bắt nguồn từ tranh chấp biên giới lịch sử, được xác định không rõ ràng từ thời Pháp thuộc (1907). Đền Preah Vihear, được Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) trao cho Campuchia vào năm 1962, vẫn là điểm nóng với các vụ đụng độ nghiêm trọng vào năm 2008-2011 và gần đây vào tháng 7/2025.

Cuộc xung đột mới nhất bùng phát ngày 24/7/2025, khi cả hai bên cáo buộc nhau nổ súng trước gần đền Prasat Ta Muen Thom. Thái Lan đã sử dụng máy bay F-16 để không kích các mục tiêu quân sự Campuchia, trong khi Campuchia đáp trả bằng cách cấm nhập khẩu nông sản và phim Thái.

Tuy nhiên, nguyên nhân sâu xa của xung đột không chỉ là tranh chấp lãnh thổ. Các khu tự trị dọc biên giới Thái Lan – Campuchia, được cho là trung tâm của các hoạt động lừa đảo quốc tế và cờ bạc, mang lại nguồn thu lớn cho gia đình Hun Sen, cựu Thủ tướng Campuchia, và các nhà đầu tư Trung Quốc.

Thái Lan muốn gây áp lực để đóng cửa các khu vực này, trong khi Campuchia bảo vệ chúng vì lợi ích kinh tế. Lợi ích cá nhân của giới lãnh đạo Campuchia, đặc biệt là gia đình Hun Sen, được xem là động lực chính thúc đẩy xung đột, bất chấp cái giá phải trả về sinh mạng và sự ổn định khu vực.

Ở Thái Lan, bất ổn chính trị nội bộ cũng đóng vai trò quan trọng. Vụ rò rỉ cuộc gọi giữa Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra và Hun Sen, trong đó bà gọi ông là “chú” và có những bình luận gây tranh cãi về quân đội Thái.

Điều này làm gia tăng ảnh hưởng của phe quân đội, vốn muốn tận dụng xung đột để củng cố quyền lực. Như vậy, lợi ích cá nhân của các nhóm chính trị ở cả hai nước đã đẩy xung đột vượt khỏi tầm kiểm soát, biến một tranh chấp cục bộ thành cuộc khủng hoảng khu vực.

Sự tín thần của Thái Lan và cái cớ của Campuchia

Một điểm đáng chú ý trong xung đột là sự khác biệt về vai trò của tôn giáo giữa hai quốc gia. Thái Lan, một quốc gia theo Phật giáo Theravada “toàn tòng”, thể hiện rõ tư duy yêu hòa bình và niềm tin tôn giáo sâu sắc.

Trước khi máy bay F-16 cất cánh để không kích các mục tiêu Campuchia, các nhà sư Thái Lan đã làm lễ cầu bình an, phản ánh sự tín thần và mong muốn tránh đổ máu của người Thái. Hành động này không chỉ thể hiện niềm tin tôn giáo mà còn là biểu tượng của triết lý sống hòa bình, vốn là niềm tự hào của Thái Lan khi họ từng tránh được sự đô hộ của các đế quốc Nhật, Pháp, và Mỹ trong lịch sử.

Ngược lại, Campuchia, dù cũng theo Phật giáo, bị cáo buộc sử dụng tôn giáo như một cái cớ để khơi dậy tinh thần dân tộc và biện minh cho hành động gây chiến. Đền Preah Vihear, một di sản Hindu, được Campuchia biến thành biểu tượng quốc gia để đoàn kết người dân, nhưng không phản ánh giá trị tôn giáo sâu sắc.

Thay vào đó, gia đình Hun Sen bị cho là lợi dụng biểu tượng này để che đậy lợi ích kinh tế từ các khu tự trị, vốn liên quan đến các hoạt động lừa đảo và cờ bạc trái phép. Sự vô thần của các nhà đầu tư Trung Quốc, những người được cho là đứng sau các khu tự trị, càng làm nổi bật sự khác biệt về đạo đức giữa hai quốc gia.

Đạo đức và di sản lịch sử: Hậu quả không tránh khỏi

Các khu tự trị dọc biên giới Thái Lan – Campuchia là tâm điểm của những vấn đề đạo đức nghiêm trọng. Một vụ đột kích vào tháng 2/2025 tại Poipet đã giải cứu 215 người nước ngoài, bao gồm 109 người Thái, từ các trung tâm lừa đảo, cho thấy quy mô của các hoạt động bất hợp pháp.

Những khu vực này không chỉ vi phạm đạo đức mà còn gợi nhớ đến di sản tàn bạo của Khmer Đỏ dưới thời Pol Pot (1975-1979), khi các khu vực núi non gần biên giới từng là nơi ẩn náu của tàn quân Khmer Đỏ. Lịch sử đau thương này, với hàng triệu người thiệt mạng trong nạn diệt chủng, dường như vẫn để lại dấu ấn, khi các khu tự trị tiếp tục là nơi dung dưỡng tội ác và bất ổn.

Trong triết lý Phật gia, khái niệm “nghiệp quả” nhấn mạnh rằng những hành động thiếu đạo đức sẽ dẫn đến hậu quả không thể tránh khỏi. Hành vi của giới lãnh đạo Campuchia, khi bảo vệ các khu tự trị vì lợi ích cá nhân, được xem là “tự mình hại mình”, gây ra xung đột và làm tổn hại chính đất nước họ. Thái Lan, dù bị buộc phải đáp trả bằng vũ lực, vẫn thể hiện sự kiềm chế và mong muốn hòa giải, như trong nỗ lực của cựu Thủ tướng Yingluck Shinawatra khi bà từng gọi điện “năn nỉ” Hun Sen để tránh căng thẳng.

Trung Quốc: Đồng minh hay kẻ lợi dụng?

Một số bài đăng trên mạng xã hội cáo buộc Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) giật dây xung đột để làm Mỹ, đồng minh của Thái Lan, phân tâm khỏi các vấn đề nhân quyền ở Tân Cương, Hồng Kông, Tây Tạng và sự kiện mổ cướp tạng sống các học viên Pháp Luân Công.

Trung Quốc có quan hệ chặt chẽ với Campuchia, thông qua căn cứ hải quân Ream, các cuộc tập trận Golden Dragon, và đầu tư vào các khu tự trị. Một số ý kiến cho rằng vụ rò rỉ cuộc gọi giữa Paetongtarn và Hun Sen là động thái chiến lược để gây bất ổn ở Thái Lan, từ đó làm suy yếu liên minh Mỹ – Thái.

Tuy nhiên, Trung Quốc đã công khai kêu gọi ngừng bắn và giữ lập trường trung lập, cho thấy họ không muốn bị xem là đứng sau xung đột. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu Trung Quốc có đang lợi dụng Campuchia để gây bất ổn, rồi sau đó “lật mặt” bỏ rơi Campuchia trên chiến trường? Thái độ trung lập của Trung Quốc có thể là một chiến lược để bảo vệ quan hệ kinh tế với cả Thái Lan và Campuchia, trong khi vẫn hưởng lợi gián tiếp từ sự suy yếu của ASEAN.

Ai sẽ thắng nếu xung đột leo thang?

Nếu xung đột Thái Lan – Campuchia leo thang, câu hỏi đặt ra là: ai sẽ là người chiến thắng thực sự? Xét về quân sự, Thái Lan có lợi thế vượt trội với lực lượng không quân hiện đại (máy bay F-16) và quân đội được huấn luyện tốt hơn. Campuchia, dù nhận hỗ trợ từ Trung Quốc, không thể sánh ngang về sức mạnh quân sự. Tuy nhiên, chiến thắng quân sự không đồng nghĩa với chiến thắng chiến lược.

Thái Lan: Có thể đạt được mục tiêu đóng cửa các khu tự trị và kiểm soát an ninh biên giới, nhưng cái giá phải trả là tổn thất nhân mạng (14 dân thường và 1 binh sĩ thiệt mạng, 131.000 người sơ tán), bất ổn chính trị nội bộ, và nguy cơ bị Mỹ áp thuế 36% từ ngày 1/8/2025. Sự tín thần và yêu hòa bình của người Thái, thể hiện qua lễ cầu bình an trước khi không kích, cho thấy họ chỉ muốn chấm dứt xung đột nhanh chóng, không kéo dài chiến tranh.

Campuchia: Có thể củng cố quyền lực nội bộ thông qua tinh thần dân tộc, nhưng tổn thất về người và cơ sở hạ tầng là rất lớn (hơn 35.000 người sơ tán). Sự phụ thuộc vào Trung Quốc khiến Campuchia dễ bị cô lập trong khu vực, và thái độ trung lập của Trung Quốc cho thấy nguy cơ Campuchia bị “bỏ rơi” nếu xung đột kéo dài.

Trung Quốc: Hưởng lợi gián tiếp từ sự suy yếu của ASEAN và liên minh Mỹ – Thái, nhưng một xung đột kéo dài có thể làm mất lòng Thái Lan, một đối tác kinh tế quan trọng. Trung Quốc dường như muốn duy trì ổn định để bảo vệ lợi ích thương mại.

Cuối cùng, không bên nào thực sự thắng lợi nếu chiến tranh kéo dài. Xung đột được khơi mào từ Campuchia, như triết lý Phật gia đã chỉ ra, là “tự mình hại mình”, “hại người hại mình”, khi lợi ích cá nhân của các nhà lãnh đạo đẩy dân chúng vào lằn ranh sinh tử. Thái Lan, với tư duy yêu hòa bình, có khả năng giành chiến thắng quân sự, nhưng cái giá về chính trị và kinh tế là không nhỏ. Campuchia, với sự phụ thuộc vào Trung Quốc, có nguy cơ bị cô lập và tổn thất nặng nề hơn.

Câu hỏi suy ngẫm: liệu chúng ta có thể xây dựng một Đông Nam Á hòa bình, hay sẽ tiếp tục để lợi ích cá nhân dẫn dắt các cuộc xung đột?

Mỹ Mỹ biên tập