Tivi đen trắng và đám trẻ xem cải lương

Hồi nhỏ, tôi không có tivi ở nhà. Mà thật ra cả xóm chỉ độ ba, bốn nhà có tivi đen trắng. Những chiếc hộp vuông bằng gỗ, màn hình lồi ra như con mắt già nua, chạy bằng điện nhưng phải kèm thêm cái ăng-ten bằng nhôm cắm tạm ngoài sân, hôm nào trời nồm là hình nhòe như phủ sương.

• Giếng làng và những mùa gánh nước đã xa

• Chiếc quạt nan và tiếng gió thủ thỉ những đêm hè

Mỗi tối, sau bữa cơm, lũ trẻ con trong xóm lại rủ nhau sang nhà bác Lộc đầu ngõ. Nhà bác có chiếc tivi National đen trắng, to như cái rương đựng chăn. Ghế thì ít, người thì đông. Thế là trẻ ngồi đất, người lớn ngồi chõng, ai đến trước thì được chỗ gần màn hình, đến sau thì tự khép mình sau lưng người khác. Không gian chật mà không ai phàn nàn, chỉ sợ đến muộn thì lỡ mất cảnh mở màn.

Có đêm phát cải lương Hồ Quảng, tuồng “Lan và Điệp” hay “Tiếng trống Mê Linh”, cả xóm im phăng phắc. Tiếng đàn tranh, đàn nhị vang lên từ chiếc loa rè rè, rồi tiếng ca mùi mẫn cất lên, khiến mấy bác gái mắt rưng rưng. Đám con nít như tôi thì chẳng hiểu gì nhiều, chỉ mê đoạn đánh kiếm, đèn chớp loang loáng và giọng cô đào hát vừa buồn vừa tha thiết.

Khi trời nổi gió, ăng-ten lệch, hình ảnh nhảy nhòe, bác Lộc lại vội chạy ra sân, một tay giữ cọc, tay kia vặn từng khấc nhôm:

– Được chưa?

Trong nhà có người hét vọng:

– Rồi, dừng đấy, đừng xoay nữa!

Bác khựng lại, đứng như tượng. Người trong nhà thì nín thở, sợ cái hình vừa rõ lại vỡ tan mất.

Đám trẻ ngồi xếp bằng dưới đất, chân tay quệt bùn, mắt sáng long lanh. Có đứa ngáp ngắn ngáp dài nhưng vẫn cố thức đến cuối. Xem xong, cả bọn lục tục đứng dậy, chắp tay cảm ơn bác Lộc, rồi rủ nhau về nhà, miệng còn lẩm nhẩm mấy câu vọng cổ:

“Tôi viết thư này gửi về cho má tôi, thương má một đời tảo tần nuôi con…”

Những năm ấy, cải lương chưa bị xếp vào “xưa cũ”. Nó sống trong tim người làng như một phần của hơi thở. Bà tôi nghe mà thuộc lòng từng câu thoại. Có bữa mất điện, bà còn ngồi kể lại nguyên vở tuồng, vừa kể vừa ngân nga:

– Cái đoạn Lan đi tu vì bị ép gả đó, trời ơi, buồn đến thắt ruột!

Sau này, nhà tôi cũng mua được cái tivi màu hiệu JVC cũ, mua lại của người trong thị trấn. Nhưng không hiểu sao, xem cải lương bằng tivi màu lại thấy… không bằng. Có lẽ vì màn trắng đen tạo cảm giác huyền ảo, hay vì mình đã lớn, hoặc đơn giản vì ngày xưa đông người ngồi xem, mỗi cảnh diễn đều được cùng thở, cùng tiếc, cùng cười.

Giờ cải lương đã không còn trên sóng tối thứ bảy. Bọn trẻ thời nay biết nhiều thứ khác hơn, rực rỡ hơn, nhưng tôi vẫn nhớ rõ cái đêm mưa dầm, nước ngập sân, vậy mà cả đám vẫn sang nhà bác Lộc xem cho bằng được. Bùn lấm ống quần, áo ướt sũng, nhưng mắt thì dán chặt vào màn hình, chờ nghe giọng đào kép ngân lên:

“Lan ơi! Nếu còn thương Điệp thì xin em đừng lấy chồng…”

Khai Tâm biên tập