Tật đố: kẻ thù âm thầm hủy hoại mọi tiềm năng của 1 người

Tật đố – hay còn gọi là tâm lý đố kỵ – là một hiện tượng tâm lý rất phổ biến trong xã hội con người. Nó xuất phát từ những cảm xúc tiêu cực như sự so sánh, ghen tị, hoặc cảm giác không công bằng khi nhìn thấy thành công hoặc sự may mắn của người khác.

Đây không chỉ là một cảm xúc đơn thuần mà còn là một phần trong các cơ chế tâm lý phức tạp của con người, ảnh hưởng đến hành vi, mối quan hệ và thậm chí là sự phát triển cá nhân.Tuy nhiên, để hiểu sâu sắc về tật đố, chúng ta cần phân tích nó từ nhiều khía cạnh tâm lý và xã hội.

Tật đố có đơn giản như ta vẫn nghĩ là một loại cảm giác ganh tị, tức tối? 

Tật đố được coi là một phản ứng tâm lý tiêu cực của con người. Chúng ta thường so sánh mình với người khác để đánh giá vị trí của mình trong xã hội. Khi thấy người khác có được những thành công hoặc đặc quyền mà mình không có, sự so sánh này dễ dẫn đến cảm giác thua kém. Điều này phản ánh một trong những nhu cầu cơ bản của con người: cảm giác công bằng. 

Phản ứng của tật đố bắt nguồn từ sự mong muốn được công nhận và chấp nhận trong cộng đồng. Khi nhìn thấy người khác đạt được những gì mà mình mong muốn nhưng chưa có, chúng ta dễ dàng cảm thấy bất mãn. Tình trạng này rất phổ biến, đặc biệt trong các xã hội có mức độ cạnh tranh cao, nơi mỗi cá nhân đều tìm kiếm sự công nhận và thừa nhận từ bên ngoài.

Ví dụ: Trong một công ty, khi một đồng nghiệp được thăng chức trong khi bạn vẫn ở vị trí cũ, bạn có thể cảm thấy bất công. Cảm giác này, nếu không được kiểm soát, có thể biến thành sự ganh tỵ, thậm chí là sự hạ thấp giá trị của người được thăng chức để giảm bớt cảm giác thua kém của mình.

• Tật Đố Và Nhu Cầu Về Cảm Giác Tự Tin

Một trong những nguyên nhân sâu xa của tật đố là sự thiếu tự tin và sự bất an nội tâm. Những người có lòng tự trọng thấp hoặc không cảm thấy mình có giá trị, thường dễ dàng rơi vào trạng thái tật đố khi thấy thành công của người khác. Họ cảm thấy mình không đủ tốt, không xứng đáng với sự công nhận mà người khác nhận được, và điều đó tạo ra một cảm giác thiếu thốn trong lòng họ.

Tâm lý tật đố xuất hiện khi một người không thể nhìn nhận và chấp nhận sự thành công của người khác một cách công bằng, mà chỉ nhìn nhận sự thành công đó như một lời nhắc nhở về sự thiếu hụt của bản thân. Những người này thường tự so sánh mình với người khác thay vì tự nhìn nhận và phát triển giá trị của bản thân mình.

Ví dụ: Một người bạn trong nhóm của bạn có thể là một người nổi bật với khả năng tuyệt vời, và bạn cảm thấy ghen tị với sự công nhận mà họ nhận được. Tuy nhiên, nếu bạn nhìn nhận chính mình, bạn có thể thấy rằng bạn có những tài năng và phẩm chất riêng biệt. Nhưng do sự thiếu tự tin, bạn lại chỉ tập trung vào những gì người khác có mà mình không có, và tâm lý đố kỵ nảy sinh từ đó.

• Tật đố và sự so sánh xã hội

Con người luôn có xu hướng so sánh bản thân với người khác trong mọi lĩnh vực, từ thành công nghề nghiệp, vẻ bề ngoài cho đến tình cảm. So sánh xã hội là một cơ chế tâm lý mà chúng ta thường xuyên sử dụng để đánh giá bản thân mình trong mối quan hệ với những người xung quanh. Theo lý thuyết so sánh xã hội của nhà tâm lý học Leon Festinger, khi chúng ta không có tiêu chuẩn rõ ràng để tự đánh giá, chúng ta sẽ tìm kiếm người khác để so sánh.

Tuy nhiên, quá trình này có thể dẫn đến sự cảm thấy không hài lòng với bản thân, đặc biệt khi người mà chúng ta so sánh có thành công vượt trội hoặc những đặc điểm mà chúng ta mong muốn. Đó là khi tật đố xuất hiện: chúng ta cảm thấy không công bằng, cảm thấy mình bị bỏ lại phía sau trong một cuộc đua không có hồi kết.

Ví dụ: Trong một buổi họp nhóm, bạn thấy một đồng nghiệp của mình có vẻ bề ngoài xinh đẹp, tài năng và luôn nhận được sự chú ý của mọi người. Bạn bắt đầu cảm thấy không hài lòng với bản thân, nghĩ rằng “Tại sao mình không thể như cô ấy?” và từ đó, tật đố bắt đầu hình thành trong lòng.

•  Tật Đố Trong Môi Trường Công Sở

Môi trường công sở là nơi mà tật đố thường xuyên nảy sinh do sự cạnh tranh mạnh mẽ và nhu cầu công nhận. Các đồng nghiệp thường xuyên so sánh nhau về thành tích công việc, mức độ thăng tiến và những lời khen từ cấp trên. Tật đố không chỉ gây ra mâu thuẫn giữa các cá nhân mà còn làm giảm hiệu quả công việc, bởi nó tạo ra một môi trường đầy sự bất ổn, thiếu sự hợp tác và tôn trọng.

Tật đố có thể dẫn đến nhiều hành vi tiêu cực trong công việc: gian lận, thao túng thông tin, phá hoại nỗ lực của người khác, hoặc thậm chí là sự lạnh nhạt, tránh xa trong các mối quan hệ công sở. Những hành động này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển chung của cả đội nhóm và công ty.

• Tật Đố Và Hậu Quả

Tật đố, nếu không được nhận thức và xử lý, có thể có những hậu quả tâm lý nghiêm trọng. Nó làm giảm sự tự tin và tạo ra một vòng luẩn quẩn của cảm giác thiếu thốn, buồn bã và bất mãn. Những người bị tật đố có thể cảm thấy cô đơn, tách biệt với những người xung quanh vì họ không thể chia sẻ sự vui mừng hoặc thành công của người khác. Điều này dẫn đến một tâm trạng tiêu cực kéo dài, làm cho họ ngày càng cảm thấy thất vọng về bản thân và cuộc sống.

Hậu quả xã hội của tật đố cũng không kém phần nghiêm trọng. Nó làm rạn nứt mối quan hệ giữa những người xung quanh. Thay vì tạo ra môi trường hợp tác, tật đố làm cho mọi người trở nên cạnh tranh và phòng thủ hơn, dẫn đến sự thiếu tin tưởng và không thể làm việc cùng nhau một cách hiệu quả.

Làm thế nào để kiểm soát tật đố? 

Để đối phó với tật đố, chúng ta cần nhận thức rõ ràng về cảm xúc của mình và hiểu rằng sự thành công của người khác không phải là sự thất bại của mình! Thay vì so sánh mình với người khác, hãy tìm cách phát triển bản thân và tập trung vào những giá trị riêng của mình. Việc tự tin vào khả năng của bản thân và học cách chấp nhận sự thành công của người khác sẽ giúp chúng ta thoát khỏi vòng xoáy của tật đố.

Một cách khác để đối phó là thực hành lòng biết ơn – việc trân trọng những gì mình có và cảm nhận sự giàu có trong cuộc sống sẽ giúp giảm bớt cảm giác thiếu thốn và bất an. Đồng thời, chúng ta cần xây dựng những mối quan hệ lành mạnh, nơi mà sự thành công của mỗi người đều được trân trọng và chia sẻ, thay vì gây ra sự ganh tỵ. Học cách ủng hộ và trân trọng thành công của người khác cũng chính là nuôi dưỡng sự bình yên trong lòng mình. 

Chúng ta hãy cùng tham khảo những câu nói nổi bật của các chuyên gia, thiên tài nổi tiếng trên thế giới:

“Bạn không thể vừa ghen tị và vừa hạnh phúc”

-Frank Tyger-

“Tại sao những kẻ đố kỵ bao giờ cũng có một cái gì đó để buồn phiền?

Bởi vì hắn bị dày vò không chỉ vì những thất bại của bản thân hắn mà cả vì những thành công của người khác!” 

-Aristotle-

“Có lẽ chẳng có hiện tượng nào chứa nhiều cảm xúc tiêu cực như sự phẫn nộ vì đạo đức, nó cho phép ghen tị được hoành hành dưới vỏ bọc của đức hạnh.”

-Erich Fromm-

Những điều đó đều phù hợp với những lời dạy của các vị Thánh Nhân khi xưa, tác giả đang đứng ở một góc độ tâm lý để nói lên vấn đề. Chúng ta sẽ tiếp tục bàn luận về vấn đề này ở các phần tiếp theo.

An Hậu

• Cốt cách thật sự của 1 người đa phần đều được hình thành trong hai từ: thầm lặng
• Lời tâm sự của một chàng trai về mẹ, khiến ta không khỏi suy ngẫm.
• Không cần sự hơn kém- Thấu hiểu lòng mình đã là 1 loại Ân Phúc
• Đời người nhất định không thể thiếu đi hai chữ: Bình thản