Vì sao đứa trẻ không nói ra? Những im lặng gãy gập trong lòng

Chúng ta thường nghĩ rằng, nếu một điều gì đó khủng khiếp xảy ra với một đứa trẻ, chúng sẽ hét lên, khóc lóc, chạy tới tìm người lớn để cầu cứu. Nhưng thực tế, không phải đứa trẻ nào cũng phản ứng như vậy.

• “Không ai ở đó khi tôi cần”: Sang chấn không bắt đầu từ biến cố
• Tại sao trẻ em cần học cách chịu trách nhiệm ngay từ nhỏ?

Có những đứa trẻ, sau một điều tồi tệ, chỉ lặng đi. Không nói, không than, không kể. Thậm chí suốt nhiều năm sau, cũng không ai biết điều gì đã từng xảy ra với chúng.

Vậy điều gì khiến một đứa trẻ chọn im lặng?

Im lặng không có nghĩa là không đau

Chúng ta thường nhìn vào hành vi và nghĩ rằng “nó vẫn bình thường”, “nó không nói gì cả” nghĩa là “nó ổn”. Nhưng bên trong một đứa trẻ im lặng có thể là những cảm xúc rối loạn chưa từng được ai giúp gọi tên. Nỗi đau không được thừa nhận thì không biến mất, nó chỉ bị đẩy xuống sâu hơn.

Đằng sau sự im lặng, đôi khi là cảm giác không biết mình có quyền được nói ra. Không biết ai sẽ lắng nghe. Không tin rằng lời mình nói ra sẽ được tin.

“Chuyện đó không nên nói”

Trong nhiều gia đình, những vấn đề liên quan đến cơ thể, giới tính, ranh giới, cảm xúc… đều bị xếp vào nhóm “nhạy cảm”. Trẻ con được dạy cách ngoan ngoãn, im lặng, nghe lời chứ không được dạy cách nhận biết và bảo vệ ranh giới cá nhân. Không có từ ngữ nào để mô tả điều đang xảy ra. Không có khung tham chiếu để phân biệt đúng sai. Không có không gian an toàn để thử lên tiếng.

Trong môi trường như vậy, lên tiếng không phải là điều dễ làm, mà là một hành động có thể mang rủi ro như bị la, bị phủ nhận, bị cho là “bịa chuyện”, “hư đốn”, “làm mất mặt gia đình”. Cứ thế nên đứa trẻ học cách giữ mọi thứ ở lại trong lòng.

Gia đình nơi mà khi người lớn không đáng tin

Nhiều người lớn không cố tình làm tổn thương con cái, nhưng chính sự thiếu hiện diện về cảm xúc như không hỏi, không lắng nghe, không để ý lại khiến đứa trẻ không còn biết phải dựa vào ai.

Khi một đứa trẻ cảm thấy không ai đứng về phía mình, nó sẽ không dám kể. Không phải vì nó muốn giấu, mà vì nó không tin có ai đó sẽ tin mình.

Đáng buồn thay, đôi khi sự im lặng ấy lại được khen ngợi: “Con ngoan lắm, chẳng bao giờ làm phiền ai.” Trong khi thực chất, bên trong có thể là sự sợ hãi bị từ chối, bị mắng, hoặc tệ hơn là bị bỏ rơi.

Một câu chuyện thường thấy

My kể lại rằng, khi còn nhỏ, em từng bị một người họ hàng động chạm cơ thể. Nhưng em không nói với ai. Không phải vì em không biết đó là sai, mà vì em chưa bao giờ nghĩ rằng mình có thể nói ra. Trong nhà, chưa từng có ai hỏi My cảm thấy gì. Chưa từng có ai nói về giới hạn cơ thể. Chưa từng có ai dặn em rằng nếu có điều gì khiến con khó chịu, con có thể kể.

Trong khoảnh khắc đó, My chỉ có một lựa chọn là im lặng. Và sự im lặng ấy kéo dài hơn một thập kỷ. Cho đến khi một người hỏi: “Lúc đó, em cảm thấy thế nào?” – My mới nhận ra, hóa ra mình vẫn mang nỗi đau đó trong người.

Trách nhiệm của người lớn: Tạo ra nơi có thể được kể

Trẻ con không cần cha mẹ hoàn hảo, nhưng chúng cần một người đủ an toàn để chúng dám kể chuyện khó nói nhất. Một người không vội đưa ra kết luận, không mắng “Sao không kể sớm hơn?”, không nghi ngờ “Con tưởng tượng ra đúng không?”, mà chỉ đơn giản là ở đó, hiện diện, tin con và lắng nghe bằng cả trái tim.

Nếu một đứa trẻ im lặng, đừng mặc định rằng nó ổn. Hãy hỏi dù không chỉ một lần, mà nhiều lần, theo nhiều cách, với nhiều dịp khác nhau. Quan trọng hơn hết, hãy là người mà đứa trẻ có thể kể chuyện mà không sợ bị tổn thương thêm lần nữa.

Lời cuối

Im lặng không phải là sự chấp nhận. Im lặng là tiếng kêu cứu bị nghẹn trong cổ họng, vì không biết phải nói thế nào, nói với ai và liệu có ai đủ quan tâm để lắng nghe.

Nếu bạn từng là một đứa trẻ như thế, giữ im lặng vì không có lựa chọn khác, hãy biết rằng điều đó không phải lỗi của bạn. Và nếu bạn đang là người lớn trong cuộc đời của một đứa trẻ, hãy cố gắng để mình không trở thành người không được kể.

Tú Uyên biên tập