Chùa Phổ Quang bốc cháy, bệ thờ Phật 700 tuổi không hư hại

Chùa Phổ Quang lưu giữ vẹn nguyên những nét độc đáo trong kiến trúc thời Trần. Được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia từ năm 1980, chùa lưu giữ nhiều cổ vật giá trị, đặc biệt là bảo vật quốc gia – bệ thờ Phật bằng đá từ thời Trần.

Chùa Phổ Quang có tên gọi khác là chùa Xuân Lũng, là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, được công nhận tại Quyết định số 92-VHTT/QĐ ngày 10/7/1980 của Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Chùa Phổ Quang bất ngờ bốc cháy

Khoảng 9h30 sáng 23/10, một đám cháy bất ngờ bùng phát từ phía trong chùa Phổ Quang (xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ) khiến nhiều vật dụng có lịch sử hàng trăm năm cháy rụi. Một số hình ảnh cho thấy khu vực chính (khu tam bảo) hư hỏng nghiêm trọng.

Công trình kiến trúc đáng chú ý nhất chùa Phổ Quang là bệ thờ Phật bằng đá hoa sen có niên đại 700 năm tuổi, được tạc năm 1388 dưới triều vua Trần Phế Đế. Ngày 25/12/2021, Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận bàn thờ Phật bằng đá chùa Phổ Quang là bảo vật quốc gia.

Trước khi bị cháy, chùa Phổ Quang vẫn bảo quản vẹn nguyên những nét độc đáo trong kiến trúc thời Trần. Giữa chùa có bức đại tự và hai câu đối. Một tấm bia niên đại năm 1634, có khắc bài thơ Đường luật 8 câu của Phạm Sư Mạnh (năm 1377) nói việc đi kinh lý ở vùng này.

Văn hóa vùng đất Tổ

Việc tìm lại đầy đủ bài thơ là một câu chuyện văn hóa lý thú… Với các nhà nghiên cứu, cái tên Phạm Sư Mạnh (1300-1384) khá quen thuộc. Ông tên thật là Phạm Độ, hiệu là Úy Trai, biệt hiệu Hiệp Thạch, danh sĩ, nhà thơ, văn võ song toàn, nhà ngoại giao nổi tiếng thời Trần.

Ông là học trò ưu tú của nhà giáo nổi tiếng Chu Văn An, đậu tiến sĩ đời vua Trần Minh Tông và được vua Trần Minh Tông đổi tên là Phạm Sư Mạnh để tránh phạm húy Thái sư Trần Thủ Độ.

Năm 1323, ông bắt đầu sự nghiệp quan trường. Năm 1345 (đời vua Trần Dụ Tông) có sứ nhà Nguyên sang hỏi việc “đồng trụ” (cột đồng) thời Hai Bà Trưng nên ông được cử đi sứ sang để biện luận. Tài ứng xử, trí thông minh của ông khiến vua tôi nhà Nguyên thán phục, từ đó về sau, biên giới được an yên. Ông làm quan 3 triều vua Trần: Minh Tông, Hiến Tông và Dụ Tông.

Về văn học, ông là người nổi tiếng. Ông làm rất nhiều thơ, phú được lưu lại trong một tập nhan đề “Hiệp Thạch thi tập” viết bằng chữ Hán nhưng đã thất lạc. Hiện còn rải rác 33 bài chép trong các tập: “Toàn Việt thi lục”, “Việt âm thi tập”, “Tinh tuyển chư gia luật thi”… Ngoài ra, ông còn có bài “Sùng Hưng tự Vân Lỗi sơn Đại Bi nham ký” (bút ký trên vách đá chùa Sùng Nghiêm núi Vân Lỗi thờ tượng Đại Bi) là một áng văn chương nức tiếng.

Văn hóa Phật giáo thời Trần

Đây là thời kỳ Phật giáo phát triển cực thịnh, đã trở thành quốc giáo. Các vua Trần đều là phật tử. Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258-1308) còn là người sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.

Trúc Lâm vốn là hiệu của vua Trần Nhân Tông từ khi xuất gia ở động Vũ Lâm (Ninh Bình), đồng thời cũng là hiệu của Thiền sư Đạo Viên, tiền bối của vua Trần Nhân Tông, Tổ thứ hai của dòng Thiền này. Thiền phái Trúc Lâm có ba Thiền sư kiệt xuất là Nhân Tông (Trúc Lâm Đầu Đà), Pháp Loa và Huyền Quang (gọi chung là Trúc Lâm Tam tổ).

Thiền phái này được xem là tiếp nối, nhưng cũng đồng thời là sự hợp nhất của ba dòng Thiền Việt Nam có từ trước đó là phái Thảo Đường, Vô Ngôn Thông và Tì-ni-đa-lưu-chi, cùng với sự pha trộn ảnh hưởng của tông Lâm Tế. Với việc lập ra phái Trúc Lâm, vua Trần Nhân Tông đã thống nhất các Thiền phái tồn tại trước đó và toàn bộ giáo hội Phật giáo đời Trần về một mối.

Ông vốn là con trai trưởng của Vua Trần Thánh Tông và Nguyên Thánh Hoàng hậu, lên ngôi vua năm 1279 và từng hai lần lãnh đạo nhân dân Đại Việt đánh thắng quân Nguyên Mông, giúp giữ vững nền độc lập dân tộc. Ngoài giờ triều chính, ông còn nghiên cứu nội điển, ngoại điển, xem các kinh sách Phật Giáo và thường xuyên mời các vị cao tăng, Thiền sư vào cung để tham vấn hỏi đạo.

Bên cạnh đó, ông cũng tham học với chú ruột là Tuệ Trung Thượng Sĩ và ngộ được yếu chỉ Thiền tông. Năm 1293, vua Trần Nhân Tông nhường ngôi cho con trai là Trần Anh Tông và sau đó xuất gia tu hành tại chùa Khai Phúc thuộc hành cung Vũ Lâm (Ninh Bình). Đến năm 1299, ông dời đến núi Yên Tử (Quảng Ninh) tu hành theo khổ hạnh và lập ra Thiền phái Trúc Lâm, lấy hiệu Hương Vân Đại Đầu Đà.

Ông lập ra nhiều chùa và tịnh xá để tiếp độ học nhân, người đến tham vấn rất đông. Ông có đến trụ trì tại chùa Phổ Minh ở Phủ Thiên Trường và dạy Thiền trong vòng mấy năm. Sau đó, Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông đi vân du khắp nơi, phá bỏ các miếu thờ tà thần và dạy người dân tu theo thập thiện. Cùng năm, Điều Ngự trở lại nội cung và truyền bồ tát giới cho các hoàng thân, quý tộc.

Nhân duyên đối với Phật pháp của vua Trần Nhân Tông là rất lớn. Sinh ra ngài đã được đặt tên Kim Phật; lúc còn ngồi ở ngôi vị đã mơ thấy trong rốn mọc lên một đóa sen vàng lớn như bánh xe, trên hoa có Đức Phật vàng, Đức Thánh Tông gọi vua là Điều ngự, tức là Phật. Tên gọi Điều ngự Giác hoàng xuất phát từ đó, không phải do ngài tự đặt.

Hơn 700 năm qua kể từ ngày Đức Điều ngự Giác hoàng viên tịch (1308), lịch sử Việt Nam vẫn tri ân công đức của ngài vì những cống hiến lớn lao cho đất nước; dân tộc Việt Nam ngưỡng mộ vị vua anh minh, hiền đức.

Di tích thời Trần còn lại hiện nay ở chùa Phổ Quang là bệ đá có chiều ngang 3.20m, rộng 1.23m, cao 1.05m, làm bằng 52 phiến đá xanh ghép lại, để tôn trí ba pho tượng Tam Thế ở chính điện. Thông tin với báo chí, ông Ngô Đức Sáu, Phó chủ tịch UBND huyện Lâm Thao, cho biết bảo vật quốc gia làm bằng đá nên không bị ảnh hưởng nhiều sau vụ cháy.

Chùa Phổ Quang được xây dựng từ thế kỷ 14, thuộc hệ phái Bắc tông này mang những nét độc đáo trong kiến trúc thời Trần dù đã bị cháy nhưng tinh thần tín ngưỡng vào Thần Phật của mọi người tuyệt sẽ không bị lụi tàn theo đó.

Mỹ Mỹ (tổng hợp)

Xem thêm:

• “Làng trường thọ” 112 người sống trên 100 tuổi
• 4 năm đại học của con, nỗi trăn trở của mẹ
• Giải đáp mật mã Pi 3,14 – nguồn gốc con người